Op een warme dag in juni bezochten mijn vrouw en ik het Thermenmuseum in Heerlen. Hier zie je de restanten van een groot badhuis, dat bijna tweeduizend jaar geleden werd gebouwd. Het werd in 1940 ontdekt door een boer die bij het ploegen van zijn land op Romeinse resten stuitte. Vervolgens is door archeologisch onderzoek het complex verder blootgelegd.

In de jaren zeventig is het museum door prins Claus geopend. De komende jaren zal het worden vernieuwd en uitgebreid. Het huidige museum voldoet niet meer aan de klimaateisen. Op een warme zomerdag kun je dat goed voelen.

In de Romeinse tijd lag op de plaats van het huidige Heerlen de Romeinse nederzetting Coriovallum. Het was een belangrijke stad met woningen, Romeinse villa’s en het omvangrijke badhuis. Dit is zelfs het grootste Romeinse bouwwerk dat in Nederland is aangetroffen.

In de eerste eeuwen van onze jaartelling was het huidige Nederland tot aan de Rijn onderdeel van het Romeinse rijk. Steden als Utrecht, Leiden en Nijmegen ontstonden in die tijd. Het Romeinse geld was overal in het Romeinse Rijk geldig, dus van het huidige Italië tot in Nederland. Je zou kunnen zeggen dat de voorloper van de euro al heel oud is.

In het badhuis kon je voor allerlei zaken terecht. Je kon er gebruik maken van koude, lauwwarme en hete baden. Je kon er naar een kapper en ook een schoonheidsbehandeling krijgen. Ook was er medisch advies. Veel meer dan nu was het baden een collectief genoegen, men kende waarschijnlijk minder schaamte voor naaktheid dan we tegenwoordig hebben. Er werd ongetwijfeld veel gekletst en geroddeld.

In die tijd had je niet de communicatiemiddelen van nu. Toch lukte het de Romeinen om hun cultuur en gewoonten wijd te verspreiden. Zo werd er in Coriovallum al vloerverwarming toegepast door te stoken tussen een vaste vloer en een zwevende vloer.

Toen ik in het museum rondliep vroeg ik me af hoe het mensen met een handicap in de Romeinse tijd verging. Over dit onderwerp heeft de Belgische hoogleraar Christian Laes enkele jaren geleden het boek ‘Beperkt, Gehandicapten in het Romeinse Rijk’ gepubliceerd. Studies naar hoe in vroegere samenlevingen werd omgegaan met mensen met een beperking kunnen ons een spiegel voorhouden.  Laes signaleert dat er in de Romeinse tijd minder gedacht werd in termen van categorieën, mensen met een handicap namen volgens hem gewoon deel aan het maatschappelijk leven. Anderzijds ziet hij ook voorbeelden van het belachelijk maken en pesten van mensen met een beperking.

Ik stuit al zoekend ook op een masterscriptie van Quen van Meer uit 2007 met als titel ‘Bemind, Gekoesterd of Verstoten; de sociale positie van mensen met een verstandelijke of een lichamelijke afwijking in het Romeinse Rijk.’

Zij gaat in op de risico’s op het krijgen van handicaps en chronische ziektes door epidemieën, onvoldoende voeding, zwaar lichamelijk werk en oorlogshandelingen. Ook zij ziet net als Christian Laes tegenstrijdigheden in de behandeling van mensen met een handicap in de Romeinse samenleving met als uitersten de koestering en de verstoting. 

Je hebt beroemde of beruchte Romeinen met een beperking. De dichter Homerus was blind,  keizer Claudius stotterde en liep moeilijk, keizer Caligula was een mentaal gestoorde machtswellusteling. Daarmee heb je nog geen beeld hoe het leven van verder onbekende mensen met een handicap er uit zag. Er was niet de medische kennis en zorg van nu, botbreuken konden nog niet goed worden hersteld, vaccinaties bestonden nog niet.

Door het bezoek aan het Thermenmuseum heb ik me geprobeerd te verplaatsen in het leven van mensen met een handicap in de Romeinse tijd.  Er is daarover meer kennis vergaard dan ik wist. Ik denk dat de uitersten van koestering en verstoting niet alleen pasten in de Romeinse samenleving, maar nog steeds actueel zijn. Verstoting en uitsluiting doen pijn, maar koestering kan ook teveel worden. De weg daartussen is die van normaal mee doen en normale kansen krijgen. Bijvoorbeeld om te zwemmen of te baden. Zoals ze dat tweeduizend jaar geleden deden, doe ik dat wekelijks in Rotterdam. Wel zonder kapper of schoonheidsbehandeling!

https://www.supportbeurs.nl/nieuws/terug-in-de-tijd