De roman ‘ De kleine Johannes’ verplaatst ons in de droomwereld van Johannes die ontsnapt aan het menselijk bestaan en zich letterlijk verkleint tot de wereld van insecten en kleine plantjes. Hij ontmoet daar de sprookjesfiguur Windekind en de wijsneus Wistik. Later treft hij het mooie meisje Robinetta en wil Johannes alleen bij haar zijn. Nog weer later komt Pluizer op zijn pad en wordt hij geconfronteerd met de grote mensenwereld. Ook ziet hij dan Hein die staat voor magere Hein, het symbool van de dood en van de eindigheid van het leven. Je kunt deze figuren interpreteren als symbolen in de ontwikkeling van kind tot volwassene. Eerst de dromen van een kind, dan de puberale kalverliefde en vervolgens het toetreden tot de wereld van de volwassenen. Van Eeden reflecteerde hiermee op zijn eigen jeugd, puberteit en volwassenwording. Hij hekelt ook de verwijdering van de mens tot de natuur, nog altijd een actueel thema. Je voelt bij hem een zekere verheerlijking van de natuurlijke staat van leven en van de wijsheid van de natuur. Later zou Godfried Bomans met ‘Erik of het klein insectenboek’ ook het idee van het verkleinen van een jongen tot de omvang van insecten toepassen. Ik neem aan dat Bomans ‘De kleine Johannes’ heeft gelezen. Het boek kwam uit aan het einde van de negentiende eeuw. Ik bezit een exemplaar van de achtste druk uit 1910, een fraaie gebonden uitgave.
Het boek werd in het begin van de twintigste eeuw al in diverse talen vertaald en was daarmee een bestseller, al zal men dat woord toen nog niet hebben gebruikt. Goed leesbaar en inspirerend is het boek zeker nog altijd, ruim een eeuw nadat het verscheen.

Zie ook: https://www.goodreads.com/book/show/13353229-de-kleine-johannes