Tegen de doodstraf

Slachtoffers van ernstige misdrijven hebben vaak het gevoel zelf levenslang te krijgen. Als een vader of moeder door een misdrijf een kind verliest is het leed bijna niet te bevatten. Ook verkrachting, geestelijke en lichamelijke mishandeling veroorzaken onnoemelijk veel leed.

Daders voelen zich soms enigszins verantwoordelijk voor wat zij anderen hebben aangedaan, maar  vaak ook helemaal niet.  Bij sommige mensen is het geweten slecht of niet ontwikkeld. Zij kunnen of willen zich niet inleven in het effect van hun daden en geven liever anderen de schuld.

Mensen die zo weinig innerlijk moreel besef hebben, moeten worden aangesproken door de taal van het recht en de macht.  De straf die wordt toegekend schiet in de ogen van het slachtoffer dan nog vaak tekort. Hoe kan het dat de dader daarmee wegkomt?

Toch zijn de straffen in Nederland niet mild. Er wordt nu zwaarder gestraft dan zo’n twintig of dertig jaar geleden. Elk jaar wordt er in één of meer gevallen een levenslange straf opgelegd. In verreweg de meeste gevallen staat de schuld van de dader vast, maar er zijn ook gerechtelijke dwalingen, zoals in de zaak tegen Lucia de Berk. Zij werd ten onrechte van zeven moorden  beschuldigd.

In Nederland is levenslange gevangenisstraf de zwaarste straf. De doodstraf kenden we nog in de negentiende eeuw en op basis van het oorlogsrecht, in de jaren veertig. Toen is zelfs een foute journalist en ‘cabaretier’ om het leven gebracht, Max Blokzijl.  Hij maakte in de oorlog in zijn radioprogramma’s propaganda voor de Duitsers. Hij was ongetwijfeld een verwerpelijke collaborateur,  maar de doodstraf was wel een te zwaar middel, zeker als je hem en zijn daden vergelijkt met bijvoorbeeld de kampcommandant van Westerbork, Gemmeker, die al in 1951 vrij kwam en die volhield geen flauw idee te hebben van wat er in Auschwitz gebeurde met de mensen die daar vanuit Westerbork naar toe werden vervoerd.

In een aantal landen wordt de doodstraf ook in vredestijd nog steeds toegepast, waaronder in de Verenigde Staten. Er zijn tenminste drie redenen om tegen de doodstraf te zijn:

-          De doodstraf is onherroepelijk; bij een gerechtelijke dwaling is er geen genoegdoening meer mogelijk. Er zijn naar achteraf is gebleken ook onschuldigen om het leven gebracht.

-          De uitspraak dat iemand niet langer het recht heeft om te leven, miskent de mogelijkheid, dat een dader tot inkeer zou kunnen komen.

-          Het uitvoeren van de doodstraf houdt in dat je met behulp van gif of op een andere onnatuurlijke manier een einde aan iemands leven maakt. In de Verenigde Staten is dit onlangs op gruwelijke wijze misgegaan, omdat het gebruikte gif niet goed werkte. Hierdoor moest de veroordeelde een doodstrijd meemaken, die je niemand mag gunnen.

Het is een hoopvol teken dat president Obama nu heeft opgeroepen tot een diepgaand onderzoek naar de doodstraf. Het is te hopen dat de doodstraf wordt afgeschaft. Het is een straf die een democratische staat onwaardig is. Natuurlijk zijn er landen waar op grotere schaal  dan in de VS van staatswege mensen om het leven worden gebracht, maar die landen lijken me geen lichtend voorbeeld. De top drie executielanden zijn China, Iran en Irak.  Dan volgt Saoedi-Arabië op de vierde plek en de VS staat op de vijfde plaats. Toch niet een rijtje om trots op te zijn!

Geen straf kan ooit het leed van slachtoffers voldoende compenseren, ook de doodstraf niet. Het kwaad van ernstige misdaden, zoals moord en verkrachting, moet je echter niet vergelden door je als samenleving tot het niveau van de misdadigers te verlagen. De kracht van de rechtsstaat is dat eerbied voor het menselijk leven voorop staat, ook ten opzichte van degenen die deze eerbied zelf niet tonen.

Amnesty International neemt onvoorwaardelijk stelling tegen de doodstraf. De doodstraf is een barbaarse straf!

© José van Rosmalen, 2014

zie ook: http://www.wij-rotterdam.nl/tegen-de-doodstraf/