Tolkien in Rotterdam

Ronald Tolkien, de schrijver van de boeken ‘In de ban van de ring’ en ‘de hobbit’ liet de  helden in zijn boeken grote reizen maken. Tolkien was zelf helemaal niet zo reislustig. Hij heeft slechts één keer in zijn leven een verzoek aanvaard om in het buitenland een lezing te houden. Die lezing vond plaats in Rotterdam, op 28 maart 1958 in het Flevorestaurant aan de Hoogstraat. Er werd toen een ‘hobbitmaaltijd’ geserveerd. Een van de gasten en spreeksters was Hella Haasse. Zij vertelde  in de klas van haar kinderen ook over de hobbits.

Tolkien was in Rotterdam op uitnodiging van boekhandel Voorhoeve en Dietrich; de initiatiefnemer was Cees Ouboter, die verbonden was aan de boekhandel; hij had een brede culturele belangstelling en organiseerde diverse culturele evenementen. Uitgeverij Het Spectrum was toen begonnen met het uitgeven van ‘In de ban van de ring’. Het Nederlands was de eerste taal buiten het Engels, waarin de boeken verschenen. Dat die boeken later een enorm succes zouden worden werd in die tijd nog niet voorzien.

Ik ben van dit bezoek redelijk goed op de hoogte omdat mijn vader, Jo van Rosmalen werkzaam was als hoofd van de afdeling publiciteit van uitgeverij Het Spectrum en hij die dag een aantal uren met Tolkien door Rotterdam wandelde. Hierbij werden tussendoor ook enkele glazen jenever gedronken. In zijn dagboek beschreef Tolkien later dit bezoek. Hij was erg onder de indruk van de gevolgen van de oorlog die toen nog zo goed zichtbaar waren. Hij vond Rotterdam grauw en troosteloos.

Tijdens de hobbitmaaltijd werden veel speeches gehouden. Tolkien voerde zelf ook het woord. Hij opende zijn speech met de woorden ‘beste luitjes’; hij sprak in het Engels, het Nederlands en de elfentaal uit zijn boeken.

In 1958 waren er in Nederland nog geen duizend exemplaren van ‘in de ban van de ring’ verkocht. Nu, in 2012 zijn dat er miljoenen; zijn boeken zijn verfilmd en ook de films zijn enthousiast ontvangen. Voor sommigen zijn het ‘cultboeken’ geworden. Een voorbeeld van de invloed van de boeken is dat de namen ‘Pepijn’ en ‘Merijn’ tot 1960 in Nederland niet gebruikt werden;  nu zijn er inmiddels duizenden jongens en jonge mannen en enkele meisjes en vrouwen die zo heten, uiteraard met dank aan Tolkien.

.

Ik heb ook een persoonlijke herinnering aan het bezoek van mijn vader geërfd. Bij Voorhoeve en Dietrich stond in een boekenmolen met prismaboeken het boek ‘wordt slank en blijf gezond’. Tolkien pakte dit boek en schreef er in ‘get slim and stay in trim’ en daaronder zijn handtekening. Hij gaf het aan mijn vader voor wie de titel gezien zijn gezette postuur niet misplaatst was. Ik bewaar het boekje uiteraard zorgvuldig.

In 1991, kort voor zijn overlijden, heeft mijn vader met hulp van zijn archief en zijn geheugen een interview gegeven over Tolkien’s bezoek aan Rotterdam aan René van Rossenberg, die in 1992 bij de Koninklijke Bibliotheek het boek ‘Hobbits in Holland’ uitgaf.  Enkele van de bovenstaande  gegevens heb ik aan die publicatie ontleend.

Zo kan ik hier een kleine persoonlijke voetnoot toevoegen aan de literatuurgeschiedenis in Rotterdam. In Rotterdam begon voor Nederland de opmars van ‘In de ban van de ring’! 

 © José van Rosmalen