Harry Mulisch, Het theater, de brief en de waarheid
Dit boekenweekgeschenk grijpt terug op een historische gebeurtenis, namelijk de omstreden uitvoering van een uitvoering van een toneelstuk van de Duitse filmregisseur Rainer Maria Fassbinder in Rotterdam, ‘Het vuil, de stad en de dood’. Dit stuk was omstreden omdat het een negatief beeld schetst van ‘rijke, Joodse zakenlieden. Acteur Jules Croiset verzette zich hevig tegen deze uitvoering en hij zette zelf een antisemitische bedreiging en ontvoering in scène. Later erkende hij dat hij dat deed om het hedendaagse antisemitisme aan de kaak te stellen. Mulisch gebruikte dit verhaal om er fictie van te maken, gezien vanuit het perspectief van de toneelspeler en vanuit zijn echtgenote. Dit doet Mulisch door een begrafenis te beschrijven vanuit twee perspectieven, dat van de man en dat van de vrouw. De verhalen sluiten elkaar uit in de zin dat hun waarheden volstrekt verschillen. In een nawoord zegt Mulisch duidelijk dat het fictie betreft, een spel met hoe de werkelijkheid zou kunnen zijn. De daad van Croiset was raar, maar hij was geen gek. Freek de Jonge heeft bij de opening van het boekenbal Mulisch bekritiseerd, omdat hij het te veel voor Croiset zou opnemen. Hij miskende daarmee het recht van een schrijver om met de waarheid te spelen, om perspectieven te laten zien. Croiset en zijn vrouw leefden toen nog en zij hebben het manuscript nog van commentaar kunnen voorzien. Overigens vind ik dat het toneelstuk van Fassbinder uitgevoerd moet kunnen worden. Dit is in 2004 ook alsnog gebeurd.