Simon Carmiggelt

Nu vijfentwintig jaar geleden overleed Simon Carmiggelt. Hij begon na de oorlog met het schrijven van columns en bleef dat doen tot in de jaren tachtig. Zo schreef hij bijna 10.000 zogeheten kronkels, die dagelijks in het Parool verschenen. Elk jaar bundelde hij een aantal van die korte verhalen. Carmiggelt eindigde jarenlang de VARA uitzendingen met het lezen van een verhaal. Dat werd dan ingeleid met het nummer  ‘In a sentimental mood’ van Duke Ellington; de melancholieke stem van Carmiggelt deed de rest.  Hij wist de lezer met een of twee zinnen een  verhaal binnen te trekken. Meestal  door een persoon of situatie te schetsen, die direct een beeld bij de lezer opriep.

De boeken van Carmiggelt worden nu  nauwelijks meer gedrukt,  je kunt ze wel  tweedehands vinden op markten, omdat mensen hun zolder opruimen. Hij lijkt dus al een beetje een vergeten schrijver, net als Godfried Bomans. Toch waren beide schrijvers  door hun televisieoptredens en hun humoristische imago ooit zeer populair.

Een schrijver die veel vrolijke stukjes schrijft is daarmee natuurlijk niet altijd een vrolijk mens.  Dat geldt zeker voor Carmiggelt. Hij heeft geleden onder de vroege dood van zijn broer Jan die in de oorlog om het leven kwam. Hij had een hekel aan het nazisme en daarna een bijna even hartgrondige hekel aan de Sovjet Unie. Kortom een diepe afkeer van rechtse of linkse dwingelandij.  Carmiggelt werd geplaagd door depressies. Zijn verhouding met Koning Alcohol was problematisch, de vele kroegbezoeken gingen zijn tol eisen. Hij moest toen afkicken. Daarna verscheen zijn bundel ‘een toontje lager’ , omdat hij zijn levensstijl moest wijzigen. De dokter had tegen hem gezegd, ‘als je doorgaat met drinken, kun je niet meer schrijven’. Hij heeft dat welgemeende advies ter harte genomen.

Carmiggelt koesterde zijn publieke imago als echtgenoot, vader en grootvader, als de ‘familyman’ bij uitstek.  Zijn huwelijk was in de latere jaren echter allesbehalve gelukkig, mede omdat zijn vrouw haar alcoholverslaving niet onder controle kon krijgen. Wat niemand had verwacht, werd door Renate Rubinstein na haar dood onthuld, namelijk dat zij en Simon een relatie hadden gehad. De familie van Carmiggelt heeft die postume onthulling niet erg gewaardeerd. Maar je krijgt door die kennis wel een meer compleet beeld van de man. Niets menselijks was hem vreemd.

Ook al wordt het werk van Carmiggelt niet zo veel meer gelezen, zijn invloed werkt toch nog wel door. Veel mensen die tegenwoordig columns schrijven betreden een pad dat door hem is geëffend.

Carmiggelt schreef naast columns ook een bescheiden aantal gedichten. Een groot of belangrijk dichter was hij niet, maar in zijn gedichten uitte hij wel meer direct zijn emoties.  Zijn gedicht ‘de trein’ is gewijd aan zijn broer Jan.  De eerste vier regels luiden:

Bij Vught dacht ik: ‘Hier is broer Jan gestorven’

En ik zag mijn vader met zijn oud gezicht

Rood opgezwollen, toen het doodsbericht

Zijn late leven toch nog had bedorven’

Hierin uitte hij het intense verdriet over de dood  van Jan en over het onrecht dat zijn broer was aangedaan.

Uiteindelijk was het de humor die hem op de been hield.  Ik eindig dan ook met een citaat dat zijn levensgevoel naar mijn smaak goed weergeeft:

Er valt op deze wereld niets te lachen, maar als je daar nu maar van uitgaat, valt er nog een hoop te lachen.

Om Simon Carmiggelt nog eens te zien en te horen, geef ik hier een link naar een youtube-filmpje, waarin hij zijn verhaal ‘Niks’ vertelt. Van ‘niks’  wist hij toch heel wat te maken!

http://www.youtube.com/watch?v=9ofu3ZkGw2w

© José van Rosmalen, 2012

zie ook:  http://www.wij-rotterdam.nl/simon-carmiggelt