Toen ik in 1975 in Rotterdam kwam werken, leerde ik ‘juffrouw Middelbeek’ kennen. Zij was maatschappelijk werkster bij een kerkelijke koepel voor welzijnswerk, ‘Kerkelijk Sociale Arbeid’, kortweg KSA. De van de Pauluskerk  bekende dominee Hans Visser was later ook aan deze stichting verbonden.

Zij was geboren in 1910 en toen inmiddels bijna vijfenzestig jaar. Zij nam de telefoon altijd op met ‘met juffrouw Middelbeek’. Jezelf juffrouw noemen is inmiddels hopeloos ouderwets, maar zij deed het met een zekere trots en flair.  Voor de intimi heette ze Lous, met nadruk te onderscheiden van het iets meer alledaagse Loes, dat je overigens precies hetzelfde uitspreekt. Toch was het geen vrouw met kapsones. Ze had in haar werkende leven geleerd om met allerlei mensen om te gaan, ook met de wat ruwere types uit Crooswijk of het Oude Westen. Ze hield van autorijden en werd regelmatig bekeurd wegens te snel rijden, ook toen ze al in de zeventig was.

Ik leerde haar kennen omdat zij in Rotterdam, samen met enkele anderen, het initiatief had genomen mensen te helpen bij hun ‘voorbereiding op het ouder worden’. Zo ontstond het plan om in Rotterdam cursussen ter voorbereiding op de pensionering te organiseren, die cursussen ‘pensioen in zicht’ gingen heten. Ik heb zelf tientallen van die cursussen aan oudere Rotterdammers gegeven. Zij  hebben misschien iets van mij geleerd, maar ik heb zeker veel van hen geleerd. Dankzij hen heb ik een goed beeld van veel Rotterdammers die opgroeiden in de jaren dertig en die in de oorlog jonge volwassenen waren. Het begrip crisis in de jaren dertig was toch wel wat anders dan wat we nu in Nederland een crisis noemen.

De werkgevers betaalden de cursussen ‘pensioen in zicht’.  Daarnaast betaalde de gemeente mee door subsidie aan wat toen het Rotterdams Vormingswerk heette. De werkgevers moesten er dus van worden overtuigd dat het nuttig en zinvol was om de  werknemers en hun partners een cursus aan te bieden. Met enige moeite lukte dat wel. De cursussen vonden deels in Rotterdam plaats en deels in een vormingscentrum in een bosrijke omgeving waar mensen ook enige dagen logeerden.

Cursussen onder de naam ‘pensioen in zicht’ bestaan nog steeds, maar ze worden nu vooral in vormingsinternaten en hotels gegeven.  Er is nu ook geen overheidssubsidie meer, zoals in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw nog gebruikelijk was.

In 1985 was ik een tijd ziek. Lous Middelbeek was toen inmiddels bestuurslid van de stichting waar ik werkte. Ze kwam bij mij thuis, om mij een hart onder de riem te steken. Ze vertelde allerlei anekdotes uit haar werkende leven. Het was voor haar wennen om als jonge vrouw uit een welgesteld milieu in de jaren dertig vaak bij mensen te komen die in slechte en gehorige woningen woonden en waar mensen dicht op elkaar leefden. De vlam sloeg er makkelijk in de pan.

In het jaar 2000 overleed ze. Ik was bij de dienst in de Hoflaankerk in Kralingen. Zij was tot op hoge leeftijd betrokken bij het kerkelijke sociale werk.

De Stichting KSA is later samengegaan met een andere stichting voor kerkelijk sociaal werk. Zij gaan vanaf 28 januari 2014 verder onder een nieuwe naam, ‘Samen 010’. Dat vind ik een mooie eigentijdse naam.  Zonder mensen als ‘juffrouw Middelbeek’ was dit resultaat er echter waarschijnlijk niet gekomen.  

 

© José van Rosmalen, 2014