H

Nu tien jaar geleden overleed Marten Toonder, de schrijver en tekenaar van talloze verhalen over heer Bommel en zijn slimme jonge vriend Tom Poes. Marten Toonder werd in 1912 in Rotterdam geboren. In zijn jonge jaren maakte hij veel zeereizen en zag hij grote delen van de wereld. In zijn strips heet de plaats waar Ollie B. Bommel woont   ‘ Rommeldam’, een woord dat hij overduidelijk afleidde van de stad waar hij vandaan kwam.

Toonder heeft naast zijn verhalen ook een uitgebreide autobiografie geschreven, in drie delen, onder de titel ‘ Vroeger was de aarde plat’.

Op de naam Tom Poes kwam Toonder omdat hij in Amsterdam in het begin van de oorlog een keer bij een banketbakker tompouces kocht. Tom Poes was in zijn eerste verhalen de hoofdpersoon, later werd dat de onhandige heer Bommel die altijd vol goede bedoelingen zat.

In de avonturen is vaak het patroon dat Bommel iets groots wil ondernemen en dan in hachelijke situaties verzeild raakt. Uiteindelijk is Tom Poes dan meestal de redder in de nood. In de strips heeft Toonder diverse karakters onsterfelijk gemaakt, zoals commissaris Bulle Bas, burgemeester Dickerdack, Wammes Waggel, de twee boeven Bul Super en Hiep Hieper, de trouwe bediende Joost en de dichtende baron markies de Cantecler. Tenslotte is er juffrouw Doddel, de buurvrouw van heer Bommel. In het allerlaatste Bommelverhaal treedt Bommel met haar in het huwelijk en dat is dan natuurlijk ook een mooi einde aan het avontuurlijke leven van de eeuwige vrijgezel Bommel , bij wie seks overigens nooit in het woordenboek zal voorkomen.

Marten Toonder heeft de Nederlandse taal verrijkt met woorden en uitdrukkingen zoals ‘denkraam’, ‘minkukel’ ‘kommer en kwel’ , ‘bovenbaas’, ‘onderknuppel’ en ‘een eenvoudige doch voedzame maaltijd’, uiteraard bereid door de trouwe bediende Joost.

Op latere leeftijd heeft Toonder jarenlang in Ierland gewoond, in een landhuis dat wel iets weg had van het kasteeltje Bommelstein. Bommel was misschien wel het alter ego van de schrijver. En wat is er nou leuker dan vanuit je leunstoel bij de open haard avonturen te verzinnen van een anti-held, die hardleers het goede en nobele nastreeft.

In zijn allerlaatste jaren woonde Toonder in net Rosa Spierhuis in Laren. Hij was toen voor de tweede keer weduwnaar. Ik zag een paar jaar geleden in het centraal museum in Utrecht een film van een kunstenares uit Utrecht die daar ook woonde en toen een platonische verhouding kreeg met Toonder. Ze dronken samen koffie en deelden hun liefde voor kunst. Ik hoorde toen nog een keer die oude sonore stem, een stem die je niet gauw vergeet zeggen: ‘ Ik heb koffie, kom je straks hier’?

Zou er een tompouce bij zijn geweest?

Als u begrijpt wat ik bedoel